TR EN AR FA
 
İnternet sitemizde yer alan yayınlar, düşünce yazıları niteliğinde olup yazarların ele aldıkları konu hakkındaki bireysel görüşlerini yansıtmaktadır; düşünce ve ifade özgürlüğüne inanan bir Büro olarak her türlü fikre saygı ve dile getirilmelerinden memnuniyet duyuyoruz. Sitemizdeki yazı ve makalelerde yer alan bilgileri spesifik bir hukuki uyuşmazlığa uygulamadan önce mutlaka bir Avukata danışmanızı tavsiye ederiz.

SERMAYE ORTAKLIKLARINDA PAY DEVRİ, DEVRİN PROSEDÜRÜ VE PAYIN SINIRLANDIRILMASI

PAY KAVRAMI

Pay, bir bütün tarafından tarafların kendisine özgülenen ve bu kişilerin her birine düşen bölümü, hisseyi veya bir bütünden yararlanılanlara düşen kısmı ifade etmektedir. Aslen pay, her bir kişi/ortak tarafından ortaya sunulan sermaye pastasından, kişilerin/ortakların sahip olduğu ve tasarruf edebileceği dilimleri anlatmaya yaran matematiksel bir terimdir. Bu noktadan yola çıkılacak olursa, gerek içtihatlarda gerek ise doktrinde sermaye payı, bir ortağın taahhüt edebileceği en küçük pay olarak da tanımlanabilecektir.

Doktrinde de 6162 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun da “Kanun” olduğu gibi pay kavramının kullanımının yanı sıra “ortaklık payı”, “sermaye payı” ve “ortaklık hakkı” gibi terimler zaman içerisinde tercih edilmiştir.

Ortaklıklarda paylar, çeşitleri ve işbu çeşitler kapsamında hukuki niteliği, tasarruf edilebilirliği ve sınırlandırılabilirliği bakımından şirketlerin ortaklık yapısına göre farklılık arz edebilmektedir. Bu kapsamda her bir ortaklık yapısı bakımından gerek usulen gerek ise hukuki niteliğinde paylar, limited ve anonim şirket yapılarında ayrıca hükme bağlanmıştır. İşbu bilgi notunda ise ortaklık paylarının devri, türleri ve hukuki niteliği limited ve anonim şirketler nezdinde incelenecektir.

A. LİMİTED ORTAKLIKLAR

A.1. LİMİTED ORTAKLIKLARDA SERMAYE PAYI

Kanunun, esas sermaye payının işlemlere konu olması başlıklı 593. Maddesi aynı aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

“MADDE 593 - (1) Esas sermaye payının şirketçe iktisabına ilişkin 612 nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen hâller dışında, esas sermaye payı, ortaklar arasındaki devirler de dâhil olmak üzere sadece aşağıdaki hükümler uyarınca devredilebilir ve miras yoluyla geçer.

(2) Esas sermaye pay senetleri ispat aracı şeklinde veya nama yazılı olarak düzenlenir. Ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerinin, ağırlaştırılmış veya bütün ortakları kapsayacak biçimde düzenlenmiş rekabet yasağının ve şirket sözleşmesinde öngörülmüş önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım haklarının, bu senetlerde açıkça belirtilmesi gereklidir.“

İşbu hükümde ve hükmün gerekçesinde belirtildiği üzere aslen limited ortaklıklar için, esas sermaye paylarının bir senede bağlanma zorunluluğu bulunmamakla birlikte limited ortaklıklar bakımından, eğer ki pay senetlerinin bağlanması ortaklık tarafından belirlenmiş ise işbu senetlerin ispat aracı şeklinde veya nama yazılı olarak düzenlenebileceği hüküm altına alınmıştır.

a. İspat aracı şeklinde esas sermaye pay senedi;

Limited şirkette, bir ortağın esas sermaye payını ispat vasıtası niteliğindeki pay senedine bağlanabileceğini kanun koyucu eklemiş olduğu hüküm ile birlikte sağlamıştır. İspat vasıtası niteliğindeki senetlerde ortaklığın sermayesinin miktarı, ortağın adı ve soyadı, ikametgahı, sahip olduğu esas sermaye payının miktarı, bu payların itibar değerleri ve tarih yer alacaktır. İspat aracı olarak düzenlenen senedin, esas sermaye payının devri bakımından herhangi bir etkisi söz konusu olmamakla birlikte, kıymetli evrak vasfını da haiz olmayacaktır.

b. Nama yazılı şekilde düzenlenmiş esas sermaye pay senedi;

Anonim şirket tarafından çıkarılan nama yazılı pay senedinin devri, ciro edilmiş senedin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle ile gerçekleşir. Oysa TTK m. 647 hükmü uyarınca, ciro sadece emre yazılı senetlere özgü devi yoludur. Bu durumda ciro ve zilyetliğin geçirilmesi şeklindeki devir kuralı, nama yazılı pay senetlerinin hangi tür senetlerden sayılacağı hususunda önem arz etmektedir

A.2. LİMİTED ORTAKLIKLARDA PAY DEVRİ

Limited ortaklıklarda sermaye payının devri konu başlıklı Kanunu’nun 595. Maddesinde aynı aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir;

“MADDE 595 - (1) Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır. Ayrıca devir sözleşmesinde, ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri; rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu husus, önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına ilişkin koşullara da belirtilir.

(2) Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur.

(3) Şirket sözleşmesinde başka türlü düzenlenmemişse, ortaklar genel kurulu sebep göstermeksizin onayı reddedebilir.

(4) Şirket sözleşmesiyle sermaye payının devri yasaklanabilir.

(5) Şirket sözleşmesi devri yasaklamış veya genel kurul onay vermeyi reddetmişse, ortağın haklı sebeple şirketten çıkma hakkı saklı kalır.

(6) Şirket sözleşmesinde ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü takdirde, devralanın ödeme gücü şüpheli görüldüğü için ondan istenen teminat verilmemişse, genel kurul şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa bile, onayı reddedebilir.

(7) Başvurudan itibaren üç ay içinde genel kurul reddetmediği takdirde onayı vermiş sayılır.“

İşbu hüküm uyarınca, Limited ortaklık esas sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmuyorsa limited ortaklık payı, ortak tarafından, diğer ortağa veya üçüncü kişiye devredilebilecektir. Aşağıda detaylı açıklanacağı üzere pay devrinin gerçekleşmesi; (i) noter tasdikli hisse devir sözleşmesi yapılması (ii) ortaklar kurulu kararına, bağlı olacaktır.

A.3. LİMİTED ORTAKLIKLARDA PAY DEVRİ USULÜ

Limited ortaklık esas sermaye payı kanun gereği bağlamlıdır ve ancak bu bağlam kurallarına uyularak devredilebilmektedir. Esas sermaye payının devir borcunu doğuran işlemler ile devir işlemi yazılı şekilde yapılır ve taraflara ait imzalar noter tarafından onaylanır. Kanun'da öngörülen şekil şartlarına aykırı olarak yapılan devir sözleşmesi, genel kurul onayıyla da geçerlilik kazanamaz. Devir, ortaklık sözleşmesi ile ortaklık onayı kaldırılmamışsa kanun gereği genel kurul onayına tabidir.

Devir sözleşmesinin tamamlanmasının ardından işlemler tamam anlamıyla tamamlanmış sayılmayacaktır. Limited ortaklıkta, ayrıca, anonim ortaklıktan farklı olarak bütün esas sermaye paylarının pay defterine kaydedilmesi gerekecek olup, pay defterine hisse devir sözleşmesinin kaydı yapılacak ve pay defteri usulüne uygun şekilde doldurulacaktır. İşbu işlemin ardından ise ayrıca pay devrinin gerçekleştiğine dair müdürler kurulu kararının alınması ve gerekli defter kayıtlarının tamamlanması gerekecektir. Ortaklar Kurulu defterinde devir işleminin kayıt altına alınması ardından işlemin Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne bildirilmesi ve tescil ilanıyla birlikte pay devrine ilişkin süreç tamamlanmış sayılacaktır.

Ticaret Sicil Yönetmeliği m. 103 düzenlemesine göre, “müdür/ler, ortaklık sözleşmesinde aksi öngörülmemişse esas sermaye payının devrine onay veren genel kurul kararının noter onaylı örneği, esas sermaye payının devrine ilişkin tarafların imzaları noter onaylı devir sözleşmesi, pay geçişinin işlendiği pay defterinin ilgili sayfasının örneği belgeleri ile tescil için ticaret siciline başvurulacaktır.

Yukarıda anlatılan pay devrine ilişkin usulü işlemleri kısaca özetlemek gerekir ise;

1. Hisse Devir Sözleşmesinin noter kanalı ile akdedilmesi,

2. Ortaklar kurulu kararının alınması,

3. Pay devri işleminin şirket pay defterine işlenmesi,

4. Ticaret Sicil Müdürlüğünden tescil ve ilan edilmesi,

işlemleri ile birlikte pay devri gerçeklemiş olacaktır.

B. ANONİM ORTAKLIKLAR

B.1. ANONİM ORTAKLIKLARDA SERMAYE PAYI

PAYIN SERBESTÇE DEVREDİLEBİLİRLİĞİ İLKESİ:

Anonim şirketlerde kural olarak, pay sahipleri paylarını herhangi bir şirket organının, diğer ortakların veya üçüncü bir kişi veya ya da kurumun izni yahut onayı aranmaksızın serbestçe devirebilecektir. Payın serbestçe devredilebilirliği ilkesi, ortağa payını bir başkasına devrederek, payını serbest ekonomi kuralları çerçevesinde değerlendirmesini sağlamaktadır. Payın serbestçe devredilebilirliği ilkesi bağlamında, payın çıplak olması, senede bağlanmış olması veya ilmühaberin bastırılmış olması herhangi bir fark yaratmayacaktır.

TTK m. 645’ten yola çıkarak, anonim şirket pay senetleri, kıymetli evrak olarak kabul edilmektedir. Kıymetli evrak sayılan senetler, devir şekilleri bakımından nama, emre ve hamiline olmak üzere üç başlık altında toplanır.

Nama yazılı hisse senetlerinin devri

Kanunun ilgili 490. Maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, anonim şirket tarafından çıkarılan nama yazılı pay senedinin devri, ciro edilmiş senedin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle ile gerçekleşir.

Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devir Usulü

Yukarıda anılı, payın serbestçe devredilebilirliği ilkesi uyarınca; nama yazılı pay senetleri ciro ve zilyetliğin devri işlemlerinin birlikte gerçekleştirilmesiyle mümkün olmaktadır. Herhangi bir tescil işlemine tabii olmamak ile birlikte, doktrinde bir bütünlük olmamasının yanı sıra nama yazılı pay senetlerinin devrinde pay defterine kayıt işleminin kurucu bir etkiye sahip olduğunu ve pay sahipliğinden doğan hakların kayıtla birlikte kazanıldığını ifade edilmiştir.

Keza, pay defterini gerekli kayıt ve devir işlemlerine yer verilmemesi durumunda ve buna bağlı olarak anonim şirket yönetim kurulunun, nama yazılı pay senedinin devrini pay defterine kayıt etmekten kaçındığı veya kaydı reddettiği hâllerde, devralan kişi şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurarak, bir eda davası açabilecektir.

Hamiline yazılı pay senetlerinin devri

Kanunda “Senedin metninden veya şeklinden, hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak, “hamile veya hamiline yazılı senet sayılır.” olarak tanımlanmıştır. Borçlu hamile yazılı bir senetten doğan alacağa karşı, ancak senedin geçersizliğine ilişkin veya senedin metninden anlaşılan def ’ilerle (Def'i; borçluya tanınmış, borçlanılan edimin ifasından özel bir sebeple kaçınma hakkıdır.) alacaklı her kim ise ona karşı şahsen sahip olduğu def ’i ileri sürebilir. Borçlu ile önceki hamillerden biri arasında doğrudan doğruya var olan ilişkilere dayanan def ’ilerin ileri sürülmesi, ancak senedi iktisap ederken hamilin bilerek borçlunun zararına hareket etmiş olması hâlinde geçerlidir. Senedin, borçlunun rızası olmaksızın tedavüle çıkarıldığı yolunda bir def’i ileri sürülemez.

31 Aralık 2020 tarihli 5. Mükerrer Gazete’de yayımlanan “7262 Sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanın Önlenmesine İlişkin Kanun” ile 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yapılan değişiklikler dolayısıyla anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin sahiplik durumunun takip edilebilmesi amacıyla bildirim yükümlülüğü getirilmesi dolayısı ile bildirim yapılması ve pay sahiplerinin Merkezi Kayıt Sistemi’ne kayıt alınması gerekmektedir. Aşağıda Merkez Kayıt Kuruluşu nezdinde kayıt prosedürü hakkında detaylı bilgi de yer almaktadır. (Dayanak: 06.04.2021 tarihli ve 31446 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin MKK’ ya Bildirilmesi Ve Kayıt Altına Alınması Hakkında Tebliğ “Tebliğ”)

MERKEZİ KAYIT KURULUŞU KAYIT PROSEDÜRÜ;

Tebliğ’in ilgili Pay senetlerinin bastırılması ve dağıtılması başlıklı 4. Maddesi uyarınca kayıt prosedürü aşağıdaki şekilde açıklanabilecektir;

Madde 4 - Pay senetlerinin bastırılması ve dağıtılması - Hamiline yazılı pay senetleri, pay bedellerinin tamamının ödenmesinin ardından yönetim kurulunun alacağı bir karara istinaden bastırılır.

1. Şirketi temsile yetkili olanlarca, yönetim kurulu kararı ve bastırılacak her bir senedin dağıtılacağı hamiline yazılı pay sahibinin;

Adı, soyadı, vatandaşlığı, yerleşim yeri, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı değilse yabancı kimlik numarası, mavi kart numarası veya pasaport numarası,

İletişim bilgileri,

MKK’ ya bildirilecektir ve MKK tarafından sisteme kaydettirilecektir. Yapılacak bildirimde şirketin iletişim bilgilerine de yer verilecektir.

2. Pay senedi, sistemde ilgili şirketle ilişkilendirilerek özel algoritma ile üretilen tekil numara altında senet sahibi adına kaydedilir.

3. Pay senedi, sistemde ilgili şirketle ilişkilendirilerek özel algoritma ile üretilen tekil numara altında senet sahibi adına kaydedilir.

4. Yapılan kayıtlar ve üretilen tekil numaralara ilişkin bilgiler MKK sisteminden elektronik ortamda alınır.

Sonucunda ise, hamiline hisse senedi şirket tarafından bastırılır ve yönetim kurulu kararının tescil ve ilan olmasıyla birlikte hisse senedi bastırma işlemi tamamlanmış olacaktır. Yönetim kurulu kararının tescilinden önce, hamiline yazılı pay senetlerinin MKK sistemine kaydedildiği ticaret sicili müdürlüğü tarafından teyit edilecektir.

***Sermaye artırımına bağlı olarak hamiline yazılı pay senedi bastırıldığı ve dağıtıldığı durumlarda da bu madde hükmü uygulanacaktır.

ÖZET ve SONUÇ

Limited ve anonim şirketler hukukunun temel konularından birini pay kavramı oluşturmaktadır. Bu noktada her iki ortaklık bakımından pay kavramı çeşitli anlamlar ifade etmektedir. Pay, ortaklıklar içinde, diğer ortaklara veya bir başka üçüncü kişiye karşı hukuki bağlam ifade etmektedir. Diğer taraftan ortaklık hakkı ve borçlarının temel kaynağını oluşturmaktadır.

Sermaye ortaklıkları hukukunda yer lalan paylar kıymetli evrak niteliğinde olup, işbu kıymetin belirlenmesi pay senetlerinin hamiline, nama ve emre olmak üzere 3 farklı nitelikte incelenmektedir.

Limited ortaklıklarda, ortak paylarının devri işlemleri anonim şirket pay devri işlemlerine nazaran daha sıkı şartlara tabii tutulmakla birlikte devir işleminin tamamlanması ancak ilgili Sicil Müdürlüklerinde tescil ve ilan edilmesiyle hüküm doğuracaktır.

Anonim ortaklıklarda payın, kıymetli evrak niteliğindeki hisse senetlerine bağlanması mümkündür. Türk Ticaret Kanunu uyarınca, anonim şirketler hamiline veya nama yazılı pay senetleri çıkarabilecektir. Bununla beraber, payın serbestçe devredilebilmesi ilkesi gereği,

anonim ortaklıklarda pay devri için tescil şartı gerekmemekle birlikte, pay devrinin, deftere kaydedilmesi ileride oluşabilecek uyuşmazlıklarda kanıtlayıcı nitelikte olacaktır.

Yol Tarifi