Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Taslağı İle İşsizlik Sigortası Kanununa Eklenmesi Planlanan Geçici Maddenin Değerlendirilmesi

I. Genel Bir Bakış

Tüm Dünya’da ve ülkemizde hızla etkisini arttırmakta olan Covid-19 salgını sebebi ile hayatın her alanını ilgilendiren yeni ekonomik ve hukuki düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu hususlardan biri de hiç şüphesiz İş Hukuku alanı ile ilgilidir. Dünya’da ve ülkemizde yaşanmakta olan salgın hastalık sebebi ile pek çok konu ile ilgili olduğu gibi iş hukukuna ilişkin yeni düzenlemeler de meclis gündemindedir. Bu kapsamda “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Taslağı” ile değişiklik yapılması planlanan Kanunlardan biri de 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’dur. Henüz tasarı aşamasında olan bu torba kanun, İşsizlik Sigortası Kanunu açısından aşağıdaki geçici maddenin eklenmesini öngörmektedir. Öncelikle bu hususta Kanun tasarısında yer alan düzenleme şu şekildedir;

“MADDE 4 - 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 24- 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici onuncu maddesi çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan işçilere ve 15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup, Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen işçilere, 4857 sayılı İş Kanununun geçici 10 uncu maddesi çerçevesinde belirlenen fesih yasağı süresince Fondan her gün için 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilir.

Birinci fıkra çerçevesinde ücretsiz izne ayrılarak ücret desteğinden yararlanan işçinin işveren tarafından fiilen çalıştırılmaya devam ettiğinin tespiti halinde 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102 nci maddesinde belirlenen idari para cezaları dört katı olarak uygulanır.

Bu madde kapsamında verilecek nakdi ücret desteğinden yararlanma süresini altı ay süreyle uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.”

II. Madde 4’e İlişkin Değerlendirme

Madde 4 ile düzenlenmiş olan ve İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenmesi planlanan geçici madde 24’ün ilk cümlesinde atıf yapmış olduğu İş Kanunu geçici onuncu madde de yine aynı kanun taslağında bir sonraki maddede düzenlenmiştir. Maddenin atıf yapmış olduğu geçici onuncu maddeyi incelemek için taslakta yer alan madde 5’e bakmak gereklidir. Kanun taslağında yer alan ve Madde 4’te düzenlenmiş olan ve İşsizlik Sigortası Kanununa eklenmesi planlanan geçici madde 24 ile atıf yapılan İş Kanununa eklenmesi planlanan geçici madde 10’u düzenleyen madde 5 şu şekildedir;

MADDE 5 – 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“Geçici İstihdam Güvencesi

GEÇİCİ MADDE 10- Bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, COVİD-19 salgın hastalık neticesinde kamu yararının gerektirmesi nedeni ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının ikinci bendinde gösterilen sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez.

Birinci fıkra çerçevesinde fesih yasağı uygulanan hallerde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilir.

Bu madde kapsamında belirlenen fesih yasağı süresini altı aya kadar uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.”

Maddede salgının olası etkileri dikkate alınarak İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan işçilerin iş sözleşmesinin, Covid-19 salgın hastalık sebebi ile bu kanun taslağının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay süre ile işveren tarafından feshedilememesi düzenlenmiştir. İşverenin, bu madde kapsamında taslağın kanun haline gelmesi ve yürürlük tarihi itibari ile 3 ay süreyle iş sözleşmesini feshetmesi önünde engel olmak ile beraber işverene işçiyi ücretsiz izne çıkarabilme yetkisini ise 2. Fıkra ile vermiştir. Geçici onuncu madde çerçevesinde ücretsiz olarak izne çıkarılacak işçiler için fondan her gün için 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilmesi hükme bağlanmıştır.

İşveren açısından oldukça önemli olan hususlardan biri kanun taslağında yer alan her gün için ödenecek 39,24 Türk Lirası nakdi ödemenin işverene getireceği bir ödeme yükümlülüğü olup olmayacağı ve olacak ise bu ödemenin 39,24 TL için işverenin SGK, vergi gibi yükümlülükler de getirip getirmeyeceği hususudur. Bu konuda bahsi geçen yasanın henüz taslak halinde olması sebebi ile bir netlik henüz bulunmamaktadır. Taslağın kanun haline gelmesi ile ilerleyen süreçte bu hususlar da netlik kazanacaktır.

Geçici madde 24 ile ayrıca 15/03/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olan ve fakat işsizlik ödeneği almak için kanunun öngördüğü diğer şartları sağlamayan işçilerin de yine bu madde kapsamındaki ödenekten yararlanması hükme bağlanmıştır.

Geçici madde 24 fıkra 2 de ise birinci fıkrada belirtilen durumlar çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan ve ücret desteğinden yararlanan işçinin, işveren tarafından fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde kanunda bahsi geçen idari para cezalarının 4 katı olarak uygulanacağı belirtilmiştir. Uygulamada ortaya çıkması muhtemel suiistimallerin önüne geçmek ve muvazaalı işlemleri engellemek amacı ile fıkra 2’de bu husus hükme bağlanmıştır.

Madde kapsamında işverenin, işçilerin iş sözleşmesi İş Kanun’u kapsamında olsun ya da olmasın maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay süre ile feshetmesi mümkün değildir. Burada ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller sebebi ile iş akdinin feshi istisna tutulmuştur. İşveren bu süreçte işçinin iş akdini İş Kanunu madde 25/1/II bendinde sayılan şu hallerde feshedebilecektir; a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması. b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması. c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması. d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması. e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması. f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi. g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi. h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi. ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

Sayılı bulunan bu hallerde işveren, işçinin iş akdini 3 ay süre ile fesih yapamama yasağına tabii olmaksızın feshedebilir. İşçilerin 3 ay süre ile işten çıkarılamaması noktası kadar önemli bir diğer nokta ise “ücretsiz izne ayırma” yetkisinin işverene tanınmasıdır. Kanun düzenlemesi işçinin onayına tabii olmaksızın, işverene ücretsiz izne çıkarma yetkisi verildiği çıkarımı yapılabilir.

Bahsi geçen taslakta işçinin işten çıkarılması ibaresi ile belirtilen hususta iş akdinin feshi yahut iş ilişkisinin sona ermesi tarihlerine ilişkin net bir ifadenin kanun metninde kullanılmamış olması ise bu konuda tartışmalara sebebiyet verebilir niteliktedir. Şöyle ki; 15/03/2020 tarihinden önce iş akdi feshedilmiş olan ve fakat hali hazırda ihbar süresinde çalışmakta olan bir işçi açısından bu düzenlemeden istifade edip edemeyeceği hususu gündeme gelecektir. Bu noktada kanunun hangi menfaate önem verdiğine bir diğer deyiş ile amaçsal yoruma göre değerlendirme yapmak gerekeceği düşünülebilir. Bu sebep ile iş ilişkisinin sona erdiği tarihin kanunun uygulanması noktasında dikkate alınması, kanunun amaçsal yorumuna ve içinde bulunmuş olduğumuz şartlara daha uygun düşecektir. 15/03/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olan işçiler için uygulanması noktasında, yalnızca Covid-19 sebebi ile işten çıkarılan işçiler değil bunun yanı sıra iş ilişkisi bu tarihte sona ermiş tüm işçiler de bu kapsamda değerlendirilmelidir. Bu yönde kanaate varmanın temel dayanağı ise kanunun amaçsal yorumuna uygun düşecek şekilde şöyledir; bu tarihten sonra iş ilişkisi sona erdirilmiş olan işçi açısından içinde bulunmuş olduğumuz süreç sebebi ile yeni iş akdi kurulması hususunda da zorluklar ile karşılaşılması muhtemeldir. Ülke genelinde yaşanan ekonomik mağduriyetlerin önüne geçmek amacı güdüldüğü ve kanun gerekçesinde de belirtildiği üzere salgın hastalık karşısında olası etkiler dikkate alınarak hazırlanması sebebi ile işçi açısından yeni iş akdi kurulması sürecinin de bu şartlarda güçleşeceği göz önünde tutularak iş akdinin feshi tarihinden ziyade iş ilişkisinin sona ermesi tarihi göz önünde bulundurulmalıdır. Aksi bir görüş ile hareket edilmesi kanunun amaçsal yorumuna aykırı olacağı gibi fesih yasağı getirir iken aynı zamanda ücretsiz izne ilişkin yapılan düzenleme ile işbu kanun taslağı yalnızca işvereni korur nitelikte olacaktır.

Son olarak yazıyı bitirirken tekrar etmek isteriz ki, değerlendirilen maddeler henüz kanunlaşmamıştır, dolayısıyla TBMM’de kabul edilerek Resmi Gazete’de yayınlanan versiyonu yukarıda değerlendirilenden farklı olabilir. Konu hakkındaki değişiklikleri takip ederek siz Müvekkillerimizi bilgilendirmeye devam edeceğiz.

Saygılarımızla,

ESİS HUKUK BÜROSU